“Vakman of kunstenaar ?

Er kan geen uitsluitende keuze zijn tussen de twee; de harmonieuze oplossing ligt in de evenwichtige versmelting. De diepste ontroering, de stoutste scheppingsdroom zal slechts de ideale verstoffelijking krijgen bij de feilloze beheersing van het gebruikte materiaal.

Waar ligt de weg van deze harmonieuze ontplooiing? In het loswerpen van alle trossen die de binding met de veilige haven verzekeren, in het roekeloze experiment dat alle beïnvloeding verwerpt en maar alleen stoelen wil op van binnen uit naar eigen groei en expressievorm gebouwde uitdrukking ? Of op de trage maar gestage verovering van kunstenaar‑ én vakmanschap, de vervolmaking in de beheersing van het materiaal en tevens, parallel daarmee en er helemaal in verstrengeld, de verdieping van eigen wezen in ontroering en persoonlijke uitspreekbaarheid ?

Ontegensprekelijk hebben de oude meesters sporen van hun invloed op het groeiend werk van Frans van Giel achtergelaten. Men komt niet in de buurt van de groten zonder gevaar te lopen in hun greep te geraken. Dit is echter geen drama, alleen een fase in de groei. Breugel leerde hem ongetwijfeld de ordelijke vulling van een paneel.

Bij Vermeer trof hem de eenvoud, de stilte en de gedempte melodie van de kleur. Ook ging hij niet onverschillig aan de modernen voorbij. Bij De Saedeleer werd hij gegrepen door de ruimte, bij Smits door de innigheid. Evenepoels kinderportretten vinden vaak een echo in Van Giels kinder-voorstellingen. Misschien zijn dit loutere toevalligheden.

Zaak is het zeker dat hier niet gewaagd kan worden van enige vorm van epigonisme. Frans van Giel heeft de vele ervaringen die hij in de loop van zijn leven‑als‑schilder heeft opgedaan persoonlijk verwerkt en tot eigen verworvenheden veroverd : elk werk uit de Wechelderzandse periode draagt het stempel van zijn sterke persoonlijkheid.

Samenvattend, gelet op zijn afkomst, zijn werkterrein, zijn innerlijke structuur, zouden wij hem « de schilder van de Kempen » kunnen noemen. Het komt ons voor dat de karakteristieken van de Kempen, die land en volk scherp tekenen, in zijn werk zó voorkomen, dat hem met volle recht deze titel toegekend mag worden.

De heilige Kempen leeft in het werk van Frans van Giel. Zij is weerspiegeld in zijn landschappen, zijn portretten, zijn genrestukken. Zij is ondertoon en ziel van geheel zijn werk, omdat hij zichzelf niet kan verloochenen.

Frans van Giel kan een heimatschilder genoemd worden, als daarmee bedoeld wordt dat het scheppende element in zijn kunst gevoed werd door het innerlijke besef geestelijk kind te zijn van een streek, van een beschaving die een eigen uitzicht en karakter draagt, zodat hij zelf ziel en geest wordt van wat hem gedragen en gevoed heeft. Frans van Giel heeft nooit de allures van een hemelbestormer gehad, nooit de tragische verscheurdheid van de vertwijfelden gekend, nooit de verworvenheden van vandaag losgelaten voor de onzekerheden van morgen. Deze levenshouding heeft zijn kunst het karakter van rustige zekerheid geschonken, die ontwikkeling noch vernieuwing uitsluit, maar verdieping bereikt. In zijn boeiende verscheidenheid betekent zijn werk een niet geringe bijdrage tot de schat van het Kempens kunstpatrimonium en in latere tijden, als ons gewest en de mensen die het bewonen andere uitzichten en vormen zullen gekregen hebben, zal dit werk blijvend getuigen voor een boeiende periode uit zijn bestaan en groei, én voor de rijke persoonlijkheid van de schilder die dit alles op doek vastlegde.”

“FRANS VAN GIELs kunst is door de bloei van een evenwichtig talent tot een ware en diepe synthese van de Kempen gegroeid. Minder dan in de literatuur schuilt er voor de schilderkunst een gevaar in, langs een doorgedreven uitbeelden van een bepaalde streek, tot een eng regionalisme te vervallen. Het œuvre van Frans van Giel, omdat het tot de zuivere vertolking van het geziene behoort, heeft weinig behoefte aan ontledende beschouwingen. Het voorkomt elke analyse door de eenvoud van zijn voorstelling. Het boeit en ontroert, het grijpt de toeschouwer aan door het ongekunstelde van zijn inhoud. Al het waarneembare dat ons omringt en vertrouwd is, herhaalt deze schilder op een lyrische en bezielende wijze. Door van Giel leert men opnieuw de meest gewone dingen zien, maar dan zien met zulk een klare blik, met zulk een warme liefde, dat het schijnbaar gekende een nieuwe glans verwerft.

Het behoort tot de harmonische groei van deze kunstenaar dat hij door een gezonde intuïtie het goede uit de grotere meesters wist te puren en niettemin voldoende zich zelf bleef. Een keten is zo sterk als haar zwakste schakel, maar in de evolutie van deze schilder kan men nergens het falen van een persoonlijk klimaat noch het verloochenen van zijn Kempense motieven opmerken. In het œuvre van deze Kempense mens zit het eigene als de taaie wortel van het heidekruid in de zandige bodem. Voor de waardebepaling van het œuvre van Frans van Giel, kan gezegd worden dat het tussen de produktie van de talloze heideschilders, een verantwoorde plaats blijft innemen. Tussen de grote bent die onze Kempen op het doek exploreren, blijft van Giel een vaste baken van oprecht en schoon talent. Binnen zeer afgetekende grenzen van een natuurgetrouwe uitbeelding, waarin atmosfeer en gevoel een adequate rol vervullen, bouwt deze kunstenaar het eigen waarnemingsleven volledig uit. Slechts in de bijna onoverzichtelijke rij van portretten snijdt hij de navelstreng die hem aan zijn streek verbindt los en staat hij geheel onafhankelijk van de regionale inspiratie. Maar stijl en visie blijven hem bij, evenals hij de landelijke mens en het kind heeft ontdekt, verliest hij in de opdracht van het portret zijn bekommernis voor het psychische element niet. Men kan geen enkel facet van dit œuvre vooropstellen als zijnde los van het andere, omdat de kunstenaar in zijn beste doeken van eik genre zich zelf is op de eigen rustige en zelfbewuste wijze. Juist omdat de inspiratie van deze kunst geheel in een zelfde thema vervat is, brengt eik doek scherper en vollediger het « Gesammtbild » van de Kempen.

Met al de hoogten en laagten, met de verbluffende raakheid van het spontane of de aarzeling van de twijfel, heeft elke kunstenaar af te rekenen, om slechts in de resultante zijn waarde te vinden. De som van wat Frans van Giel reeds heeft voortgebracht sluit met een rijke en rijpe winst. De Kempen blijft de genesis voor de kunst van Frans van Giel en de schoonheid van deze wereld is nog lang niet uitgeschilderd. Een kunstenaar als deze, die ons de spiegel van het zuivere voorhoudt, verdient niet alleen belangstelling maar ook waardering. De trouw aan de zin van dit streven, blijve het parool voor Frans van Giel.”

“Bij het aanschouwen van beeldende kunst stel ik mij steeds opnieuw drie vragen.

1. Heeft de kunstenaar de intellectuele capaciteiten om een bijzondere aandoening in een duurzaam beeld te belichamen ? De kunstenaar heeft een gevoelsbeeld gevormd waarbij hij een evenbeeld wil maken dat buiten hem zou blijven bestaan voor de anderen, en na hem zou blijven bestaan door de anderen... als gevoelsbeeld, niet als anekdote, niet als formule kopij van de werkelijkheid, niet als reaktie. Anders vervalt het werk vlug tot louter opsmuk of tot tijdsactualiteit. Hier wordt dus de eis gesteld van de transcendentie elke kunst abstraheert zonder dat ze daarom abstracte kunst moet zijn. Deze intellectuele vereiste vind ik terug in het werk van Frans van Giel.
2. Heeft de schilder ook schilderkunstige kwaliteiten ? Bezit hij het « metier » ? In die zin zou ik de schilder een veredeld ambachtsman durven noemen. Om kunstenaar te zijn moet men de stiel onder de knie krijgen. Is het niet, Frans van Giel ?
3. De kunstenaar moet doorheen zijn hele oeuvre identificeerbaar blijven. Dit wil zeker niet zeggen dat hij altijd opnieuw zichzelf moet kopiëren of dat zijn werk geen groei en evolutie zou mogen vertonen ; integendeel. Maar zelfs wanneer de kunstenaar rijk genoeg is om verschillende genres te beoefenen, dan nog moet de hand van de meester herkenbaar zijn... ook in de tijd. Frans van Giel heeft lange jaren zijn artistieke expressie kunnen botvieren. in zijn werk vinden wij echter doorheen de jaren nog Frans van Giel terug.

Moge hij nog vele jaren kunnen werken ; wij kunnen niet genoeg kunstenaars in lengte van jaren hebben. In de branding zijn zij de « ballast ». Niet die welke het schip losmaakt. Wel die welke het schip steviger in de golven zet om gestadig vooruit te varen zonder dat de zijslagen het uit de koers halen en het zouden laten dansen op frivole golven van internationaal snobisme.”

“Van Giel is in de eerste plaats schilder al beperkte zijn academische opleiding zich alleen tot tekenen. Maar in de schilderijen is de geoefende hand van de tekenaar herkenbaar, zoals in de tekeningen het kleurgevoelige oog van de schilder meewerkt. Daardoor zijn deze tekeningen veel meer als schetsen of voorstudies ; ze zijn volledige, kunstwerken waarin het hele kunnen van de meester zich manifesteert. Wie zo kan tekenen, met die gevoeligheid van lijn, met die verfijnde toonwaarden, met die spontane trefzekerheid en die lyrische bewogenheid, mag in het logboek van Kempense meesters, naast Jakob Smits en Dirk Baksteen, met ere, zijn naam schrijven.”